Priznali mi to ili ne, današnja Srebrenica je paradigma Bosne i Hercegovine

Svojevrsni je fenomen da kulturni i civilizacijski valovi, ma sa koje strane dolazili, uglavnom ne prodiru preko bosanskohercegovačkih terena dalje.

Prof. Džemal Čelić je primjetio činjenicu da su svi koji su ovdje živjeli kroz hiljade godina, očuvali svoj kulturni identitet. U čudesnoj koegzistenciji suprotnosti ljudi su oduvijek gradili nevidljive mostove pomirenja i zajedničkog života.

Srednjovjekovno vrijeme je nesporno doba bosanske posebnosti o kojem nam govore sačuvani dokumenti i natpisi na stećcima pod kojima su se pokapali pripadnici svih crkava uz različite vjerske obrede što je jedinstvena specifičnost.

Osmansko vrijeme je doba vladavine prava i renesanse koju su doživjeli naši krajevi stvaranjem gradova, trgovačkih centara vezanih za metropole Istoka i Zapada, higijenu, urbane navike, pristup kulturi svijeta. Osmansko carstvo je bila vojnička oligarhija koja se trudila da sačuva sigurnost svojih podanika različitih vjera kako bi oni mogli raditi i poslovati, a time opskrbljivati vojsku. Carstvo se čvrsto držalo principa da u islamu nema nasilja trudeći se da pripadnike svih vjera zadrže na svom prostoru.

Tako je bilo i u vremenu Austro-Ugarske Monarhije i u vremenu Kraljevine Jugoslavije koja je bila tipična policijska država. Potrebno je znati da se u tim vremenima ometao povratak muslimanskog stanovništva iz Turske, a jačao je srpski i hrvatski nacionalizam.

U svim tim vremenima od srednjeg vijeka do kraja Kraljevine Jugoslavije na teritoriji današnje Bosne i Hercegovine nikada nije zabilježen masovni sukob na vjerskoj ili etničkoj osnovi, a naročito da je iza zločina stajala državna vlast.

Velike nevolje po bosanskohercegovačke narode, prvi put u historiji, nastaju pojavom državnog terora u Drugom svjetskom ratu koji počinje formiranjem Nezavisne države Hrvatske – NDH, koja nije bila samo okupacijska tvorevina već dio evropskog fašizma. NDH poglavnika Ante Pavelića je, kako je formulirao hrvatski povjesničar Ivo Banac, bila zemlja rasne ideologije koja je izričita u nacizmu. Bilo kako bilo uz Židove, Rome, Tatare, Kalmike, Armence, Perzijance, Arape, Malajce i Crnce, ustaše su zemlju brutalno etnički čistili i od Srba koji sa njemačkog stanovišta nisu bili važni i koje je trebalo kazniti. Ustaše zakonskom odredbom o rasnoj pripadnosti Muslimane proglašavaju Hrvatima.

Malo potom, krajem 1941. godine, svoj genocidni program objavljuje i Draža Mihailović u instrukcijama četničkim odredima u kojima piše:

1. Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu u granicama Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Srema, Banata i Bačke…

4) Čišćenje države od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata.

5) Stvoriti neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore… čišćenjem Sandžaka od muslimanskog življa i Bosne od muslimanskog i hrvatskog življa…

Nad Jevrejima je izvršen holokaust, a genocid je napravljen nad Srbima, Romima i muslimanima – (V. Dedijer i A. Miletić, Genocid nad Muslimanima, Svjetlost Sarajevo, 1990.).

Organizirani državni teror i etnička čišćenja radi stvaranja velike Hrvatske i velike Srbije su se tako po prvi put pojavila na teritoriji današnje Bosne i Hercegovine u cjelokupnoj poznatoj historiji. Takva politika susjednih zemalja je zatekla i okupatore Talijane i Njemce koji su ubrzo uvidjeli da je ta politika pogubna za njih jer izaziva ustanak i pobune.

Nakon Drugog svjetskog rata su obezbijeđeni unutrašnji mir i pomirenje naroda, a BiH je ravnopravna republika u okviru Federacije Jugoslavije. U tim vremenima stvara se i zajednička spomenička baština iz NOB-a  bosanskohercegovačkih naroda.

Apsurd Socijalističke Jugoslavije koja je bila najotvorenija prema Evropi i najdemokratskija od svih socijalističkih zemalja je krvavi prelazak iz jednopartijskog sistema u višepartijski. Hrvatski političar Mika Tripalo smatra da rat nije nastao zbog toga što je neko htio društveno vlasništvo pretvoriti u privatno ili zbog stvaranja višepartijskog sistema, već zbog pohlepe za teritorijama, zloupotrebljavajući multinarodni karakter Bosne i Hercegovine.

Posljednji agresivni rat u Bosni i Hercegovini je do sada najteže ranio multinarodno biće BiH, a završio se presuđenim genocidom u Srebrenici. „U pokretanju sila zla našli su se nacionalizmi i imali su u tome veoma važnu ulogu“ – (M. Bublin, Bosna – Tragovi postojanja i uništavanja, Sarajevo, 2012.).

Zbog svega navedenog turistička promocija rata i ratnih posljedica bez istovremene interpretacije velike historijske tradicije zajedničkog života bosanskohercegovačkih naroda je žalosna ideja i u turističkoj promidžbi je potpuno neupotrebljiva.

Uvjeren sam da bi već danas ogromna većina građana prihvatila administrativno uređenje države sa dva nivoa vlasti – državno (sa dvodomnom Parlamentarnom skupštinom) i lokalne zajednice (općine/opštine) stim da ekonomske regije ne budu administrativne cjeline (vidi kolumnu: Presuđeni etnocentristički projekat treba mijenjati).

Ulazak BiH u NATO savez i EU integracije uz novo administrativno uređenje države bi ojačalo opću sigurnost regiona.

Do tada će grad Srebrenica, predratna najrazvijenija opština (uz grad Maribor u Sloveniji) u ex Jugoslaviji, uz Memorijalni centar Srebrenica – Potočari sa grobljem, biti samo mjesto ljudske patnje, nesreće i smrti.

Priznali mi to ili ne, današnja Srebrenica je paradigma Bosne i Hercegovine.